Ik ben officieel erkend als invalide (het is een keurmerk als een ander), maar krijg dit jaar zo goed als 0 euro aan uitkeringen. Hoe dat komt, heb ik grotendeels zelf moeten uitvogelen en omdat ik er a) boos van word en b) veel tijd van m’n leven heb in gestopt, deel ik het graag met de rest van de wereld.
Proloog
Toen ik ziek werd, werkte ik voltijds als werknemer. Ik kwam thuis te zitten, kreeg de uitkeringen die je als werknemer krijgt en wachtte hoopvol op mijn Grote Comeback. Maar toen die er niet kwam, begon ik te kijken naar manieren waarop ik een kleine comeback kon maken. Er waren twee opties.
Ofwel keerde ik terug naar mijn job, waar ik geleidelijk mijn uren zou opbouwen, ofwel startte ik als zelfstandige in bijberoep, en probeerde ik op die manier stap voor stap weer aan de slag te gaan. Op termijn waren beide trajecten zeker een optie geweest, maar op dat moment surfte ik nog zo op de golven van mijn lichaam, dat ik geen beloftes durfde maken aan werkgevers. Ik kreeg instant nachtmerries over terug naar kantoor gaan en meteen weer uitvallen, en besloot dan maar als zelfstandige aan de slag te gaan.
Hoe werkt dat dan met die uitkering, Lotte?
Het officiële antwoord daarop vind je in ingewikkelde taal vol jargon en verwarrende tabellen verspreid over de websites van verschillende instanties. Good luck.
Mijn interpretatie ervan – of wat ik ervan begrijp – lees je hieronder.
Drie gouden jaren en de tabellen des doods
Het eerste half jaar waarin je bijklust als zelfstandige stroomt de cash naar binnen. Daarmee bedoel ik: je krijgt gewoon je volledige uitkering (voor alle duidelijkheid: dat is geen vetpot), vraag me niet hoe die berekend wordt, want dat is moeilijk. Vanaf maand zeven wordt je uitkering met 10% verlaagd. Jammer, maar het is wat het is. De 2,5 jaar daarna kan je wel elke maand blijven rekenen op ongeveer hetzelfde bedrag, zolang je niet voltijds terug aan de slag kunt en erkend blijft als invalide.
Na drie jaar wordt er dan toch eindelijk korte metten gemaakt met die profiteurs die ondanks heel hard werken nog altijd niet terug voltijds aan de bak kunnen. Want vanaf dan wordt je uitkering aan de hand van een vernuftig rekensommetje aangepast op basis van een ‘referentie-inkomen’: het bedrag dat je drie jaar eerder verdiend hebt. Dat wordt vergeleken met grensbedragen die elk jaar opnieuw worden vastgelegd.
Maar dat hele systeem (het bestaan én de werking ervan) is informatie voor gevorderden die je alleen krijgt als je diep gaat graven op de websites van ziekenfondsen en andere instanties, of als je ongeveer 5 mails per week stuurt naar hun adviseurs (als er hier ooit eentje terecht komt: sorry voor alles, jullie hebben engelengeduld en ik apprecieer het.).
De ziekenkas met de hamer
Oké, terug naar mijn traject. In 2020 werkte ik mijn eerste half jaar als zelfstandige. Ik bouwde mijn uren langzaam op wanneer dat kon en kon rekenen op het vangnet van mijn uitkering als ik gas moest minderen. Ik kwam nog maar net piepen en mijn werkuren waren beperkt, dus mijn inkomsten bleven dat ook.
Maar eind 2020 rijfde ik mijn eerste grote opdracht binnen. Een project waar ik over de jaarwisseling heen aan werkte, en waarvoor ik in januari de, voor mijn doen aanzienlijke, factuur stuurde. Die ene meevaller maakte 2021 op papier tot mijn succesvolste jaar ooit (*spoiler alert* en van 2024 mijn stressvolste jaar ooit).
Ik kabbelde verder tot 2023, het eerste jaar waarin mijn uitkering aangepast zou worden op basis van mijn inkomen (in dit geval: dat van 2020). Ik panikeerde even toen het bericht kwam dat ik mijn inkomsten moest doorgeven, maar referentiejaar 2020 was mijn startjaar en daarin bleef ik vér onder de limiet, dus in januari bleef er gewoon geld op mijn rekening verschijnen (fun fact: ze laten je niet op voorhand weten wat het geworden is, dat zie je pas op het moment waarop er al dan niet gestort wordt). Ik kon opgelucht ademhalen.
Voor dat jaar tenminste, want om mijn uitkering voor 2024 te berekenen, werd het inkomen van 2021 erbij gehaald, en dat was mijn grote succesjaar. Het jaar waarin ik zowaar bijna een stabiel inkomen verdiende voor mezelf, dankzij die ene januari-factuur, een paar meevallers onderweg en weinig fysieke crashes (thanks pandemie).
Cijfertjes, cijfertjes, cijfertjes
Ik voelde de bui al hangen, dus ik dook in de cijfers om zekerheid te zoeken. Zelf, want ondanks een paar telefoontjes naar de ledenadviseurs en een halve paniekaanval bij de adviserend arts, kon ik daar op niet veel concrete hulp rekenen.
In 2021 mocht mijn netto-belastbaar beroepsinkomen € 19.313,42 zijn om mijn volledige uitkering te behouden. Was het meer dan dat, maar minder dan € 22.210,433, werd mijn uitkering verlaagd. Had ik meer dan € 22.210,433 verdiend? Dan kreeg ik niets meer. Over het feit dat we blijkbaar vinden dat dat bedrag (voor belastingen trouwens, lol) genoeg is om te overleven voor mensen wiens medische kosten sowieso al hoger liggen dan gemiddeld kunnen we ook discussiëren trouwens, maar goed, da’s een ander verhaal.
Samengevat: door € 3.000 ’te veel’ te verdienen (19.000 vs. 22.000), kon ik dus een heel jaar aan steun (in mijn geval rond de € 12.000) kwijtraken.
Je voelt me aankomen: ik heb in 2021 ’te veel’ verdiend. Shame on me, hoe durf ik, ik had mezelf toen gewoon al met schaamrood op de wangen moeten uitschrijven als invalide. Want zo winstgevend kan je toch niet zijn als je maar op halve kracht functioneert?!
So you think you’re goed bezig
Wel dus. Het was gewoon een uitzonderlijk jaar met veel chancekes en een vrij stabiel energieniveau. Ik was niet bezig met het jaar 2024, want if anything was ik vast van plan om dan weer voltijds aan het werk te zijn. Ik was gewoon blij dat het leven net dat tikkeltje lichter was geworden door het beetje financiële ademruimte dat ik voor mezelf gecreëerd had.
Die ademruimte is nu als een keiharde boemerang in m’n gezicht teruggekomen. Want ondanks het feit dat nog steeds niet voltijds kan werken, en ik trouwens ook nooit meer zoveel heb verdiend als in het ‘gouden’ jaar 2021, moet ik het toch al het hele jaar zonder vangnet doen. En dat valt niet mee.
Want in tegenstelling tot wat er blijkbaar van mij verwacht werd, heb ik niet al het geld dat ik in 2021 ’te veel’ heb verdiend, kunnen oppotten. Ik heb het gebruikt om mijn hypotheek te kunnen betalen in de maanden waarin werken minder vlot ging en mijn uitkering niet voldoende was. Om dat fitnessabonnement af te sluiten waar de adviserend arts zo op aandrong. Om medicatie mee te kopen waardoor ik beter kan focussen en dus hopelijk meer kan verdienen. Om erelonen mee te betalen in de hoop misschien toch nog wat stappen te kunnen zetten op medisch vlak.
Hyperpersoonlijke conclusie
Was het naïef van mij om in 2021 nog te denken dat ik in 2024 fris en fruitig uit dat invaliditeitsverhaal ontsnapt zou zijn? Misschien.
Was ik beter af geweest als ik toen twee opdrachten minder had aangenomen? Absoluut.
Is het fair om van erkend arbeidsongeschikte mensen te verwachten dat ze zoveel mogelijk werken enerzijds, maar anderzijds ook meteen hun vangnet in te trekken als dat uitzonderlijk een tijdje goed gaat? Op geen enkele manier.
Mijn focus heeft een heel jaar lang gelegen op financieel overleven, en dat heeft gevolgen gehad op andere vlakken. Ik heb doktersbezoeken uitgesteld, mijn fitnessabonnement opgezegd en het was een jaar met meer stress dan ik de vier jaar daarvoor samen heb gehad. Als ik geen uiterst sympathiek lief had gehad, weet ik oprecht niet of ik dit jaar nog een dak boven mijn hoofd had kunnen betalen.
2024 is ondertussen bijna voorbij en voor 2025 voldoe ik – fingers crossed – wel weer aan de vereisten (niet te lui, niet te succesvol, niet te brutaal, you know the drill). Ik hoef dus geen medelijden, donaties of voedselpakketten.
Ik denk dat ik gewoon efkes wou vertellen hoe scheef het systeem zit, en dat dat zo net die mensen die wel willen werken, maar dat nu eenmaal niet zo consistent kunnen als verwacht wordt, genadeloos nog verder de grond inmept.
En da’s lelijk.
L
Disclaimer: ik ben geneigd om hier een heel uitgebreide disclaimer bij te plaatsen omdat alles zó ingewikkeld is en er zo veel verschillende situaties en nuances zijn, dat ik het zelf waarschijnlijk ook niet helemaal begrijp. Mocht iemand het beter kunnen uitleggen, be my guest. Mocht je bij de ziekenkas werken en denken ‘gij vuile verrader we trekken uw erkenning in’ (een oprechte angst van mij en ook de reden waarom deze post al maanden in m’n concepten zit), please don’t.